Upadłość konsumencka – kto może z niej skorzystać?

Od 2009 roku w ustawie o prawie upadłościowym i naprawczym widnieje zapis, który przewiduje ogłoszenie tzw. upadłości konsumenckiej. Mogą z niej skorzystać osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Postępowanie rozpoczyna się po złożeniu odpowiedniego wniosku przez dłużnika – w przeciwieństwie do postępowania wobec przedsiębiorców nie mogą zrobić tego wierzyciele. Dłużnik musi sporządzić wniosek do momentu spieniężenia jego majątku w celu pokrycia roszczeń wierzycieli i organów egzekucyjnych.

Rozpoczęcie postępowania

Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, sąd wszczyna wobec dłużnika postępowanie, które ma na celu zbadanie czy zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Jeżeli okaże się, że dłużnik prowadził działalność gospodarczą bez rejestracji lub od wykreślenia jej z rejestru minęło mniej niż 12 miesięcy, sąd zmuszony będzie do odrzucenia wniosku.

Podstawy do ogłoszenia upadłości konsumenckiej

Podstawą do ogłoszenia wobec dłużnika upadłości konsumenckiej jest jego niewypłacalność, którą rozumie się jako zaprzestanie wykonywania wymagalnych zobowiązań. Przyczyna tego stanu rzeczy nie może być jednak zależna od osoby dłużnika – muszą być to okoliczności nieprzewidziane i wyjątkowe. Ich lista jest krótka, są to m.in.: klęski żywiołowe, hiperinflacja, ciężka choroba (także psychiczna, która nie była wcześniej stwierdzona), utrata pracy czy bardzo trudna sytuacja rodzinna. Aby możliwe było ogłoszenie upadłości, dłużnik musi również posiadać majątek, który umożliwiać będzie zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.

Warto podkreślić, że nie można ogłosić upadłości wobec dłużnika, który zaciągnął zobowiązanie będąc już niewypłacalnym lub gdy rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z jego winy lub za jego zgodą. Ogłoszenie upadłości nie może być również stosowane zbyt często. Osoby, wobec których w ciągu ostatnich 10 lat prowadzono postępowanie upadłościowe lub układowe, nie mogą po raz kolejny ogłosić upadłości. Jej celem nie jest bowiem ułatwienie dłużnikom częstej restrukturyzacji długu, ale wspomożenie ich w rozpoczęciu życia wolnego od wierzytelności.

Co się dzieje po ogłoszeniu upadłości?

Właściwe postępowanie upadłościowe, które rozpoczyna się po wydaniu orzeczenia przez sąd, dzieli się na dwa etapy. Pierwszy polega na przejęciu majątku przez syndyka. Syndyk zarządza majątkiem w taki sposób, by zaspokoić roszczenia wierzycieli. Sporządza więc listę wierzytelności i plan podziału funduszy uzyskanych ze sprzedaży masy upadłościowej. Dopuszczalne jest również przeprowadzenie likwidacji majątku przez samego dłużnika pod nadzorem syndyka – ma to na celu zmniejszenie kosztów postępowania. Ponadto należy podkreślić, że gdy w skład masy upadłościowej wchodzi mieszkanie lub dom, dłużnikowi wydziela się kwotę, która ma umożliwić mu zaspokojenie jego potrzeb mieszkaniowych przez okres 12 miesięcy.

Drugi etap postępowania upadłościowego rozpoczyna się po wykonaniu planu podziału przez syndyka. Celem tej fazy jest zrealizowanie ustalonego przez sąd planu spłaty wierzycieli, który określa w jakim czasie i w jakiej wysokości upadły jest zobowiązany spłacać wierzytelności niezaspokojone w pierwszym etapie postępowania. Okres spłaty nie może być dłuższy niż pięć lat (w wyjątkowych sytuacjach 7 lat). W trakcie spłaty pozostałych należności dłużnikowi nie wolno dokonywać zakupów w systemie ratalnym lub z odroczoną płatnością. Ponadto upadły co 12 miesięcy musi składać w sądzie sprawozdanie z wykonania planu spłaty.

Celowość postępowania

Dłużnik, wobec którego ogłoszono upadłość, traci cały majątek, jednak z zamian zyskuje możliwość rozpoczęcia nowego życia, wolnego od wierzytelności i związanych z nimi odsetek. Dłużnik może również wystąpić o umorzenie części długów, których nie zaspokoi się w pierwszym etapie postępowania upadłościowego. Pozytywne zakończenie postępowania upadłościowego jest jednak uzależnione również od postawy samego upadłego. Gdy nie będzie on wykonywał ciążących na nim obowiązków związanych z planem spłaty wierzycieli, są może umorzyć postępowanie, co skutkować będzie niemożnością oddłużenia. Trzeba jednak podkreślić, że umorzenie postępowania dotyczyć będzie jedynie osób, które nie wykonują nałożonych na nie obowiązków na skutek własnych zaniedbań (ciężka choroba lub inne zdarzenie losowe są traktowane przez sąd ulgowo). Ponadto plan spłaty może ulec zmianie poprzez wydłużenie terminu płatności (maksymalnie o 2 lata) lub poprzez zwiększenie spłacanych kwot.